Kauçuk günlük yaşamımızda ”lastik” diye adlandırdığımız şeydir. Kauçuğun ham maddesi Brezilya kauçuk ağacı (Hevea brasiliensis) olan tropikal bir ağaçtır. 20 – 30 metre uzunluğunda, yuvarlak gövdeli, yaprakları tepesinde toplanmış Hevea brasiliensis, humusu bol yaş topraklarda yetişir.
Kauçuğu ilk olarak (1940’lı yıllarda) tam anlamıyla günlük yaşamımıza sokan birey kauçuğun mucidi olarak da malum Jonhson Goodyear‘dır.
Kauçuk iyi mi Elde Edilir
Bitkinin kauçuk bulunan özsuyuna “lateks” adı verilir. Lateks ağaç kabuğunun iç kısmında bulunmuş olduğu için kabuk V şeklinde yarılarak sıvı akıtılır. Elde edilmiş sıvı daha sonra yayvan bir kabın içine alınarak formik asit ilave edilir. Lateks 10-30 dk kadar sonrasında pıhtılaşır. Pıhtılaşan lateks elastik bir hamur harcı halini alır. Daha sonrasında fazla suyun dışarı atılmasını sağlamak için iki silindir içinde haddeleme yapılır. Haddelemenin ardından formik asitin tamamen uzaklaştırılması için durulama işlemi yapılarak askılarda kurutulur. Burada 5 saat kadar bekleyen lateks kuruyarak daha sert ve sağlam bir yapıya kavuşur. Bununla birlikte rengi de koyulaşır. Bu işlemden sonrasında ürün fırçalı yıkayıcılara girerek iyice temizlenir. Daha sonra raflara alınan ürün tuğla fırınlarda 45 gün dumanda bekletilir. Dumanda bekletilmesinin sebebi bu süre içinde küf oluşumunun önlenmesidir. 45 gün sonucunda elde edilmiş kauçuk sınıflara ayrılarak yapraklar halinde üst üste istiflenerek daha az yer kaplaması amacı ile presleme işlemi yapılır ve depolara alınır.
Kauçuğun Özellikleri
Kauçuk esnek bir maddedir. Isıtılınca yumuşar, 180°C de yapışkan hale gelir, 220°C de tamamen erir. Bu sıcaklıktan sonra kauçuğun damıtılması adım atar. Damıtma ürünü akıcı, yağımsı bir sıvıdır, buna “kauçuk yağı” denir. Bu yağ kauçuğun çözücüsü olarak kullanılır.
Kauçuk için en kötü durum havadan oksijen almasıdır. Işık etkisiyle bu vaka artar, kauçuğun eskimesi durumunu ortaya çıkar. Kauçuğun başlangıçta yüzeyi yapışkan olur, sonrasında sertleşmeye, çatlamaya adım atar. Kauçuğun alevlenme noktası yükselir.
Fiziksel özellikleri esneklik, elektrik yalıtkanlığı, plâstik bir durum alabilmesidir.
Terebentin, eter, aldehit fenol, anilin, piridin, klorlanmış hidrokarbonlar kauçuğu çözer.
Alkol ve ketonlar kauçuğa etki etmezler.
Kauçuk Çeşitleri
Nitril Kauçuk (NBR) : Nitril kauçuk -40 °C ile 105 °C arasındaki sıcaklıklarda kullanılabilir., aralıklı çalışmalarda 120°C’ye kadar dayanabilir. Keçe uygulamalarının büyük bir kısmı için önerilir, yağ ve greslere dayanıklı, genel amaçlı malzeme olarak kullanılır. Nitril Kauçuk (NBR)‘nin yakıtlar ve endüstri sıvıları için değişik karışımları bulunur. Conta üretimlerinde, mantar dolgulu nitril karışımları kullanılır.
Poliakrilik Kauçuk (ACM) : Yüksek sıcaklıklarda ve EP katkılı yağlarda nitril kauçuğa göre daha dayanıklıdır.150°C’ye kadar kullanımı mümkündür. Ozon direnci iyidir. Yakıt direnci ve düşük ısı dayanımı zayıftır (-30 °C min.) Özellikle dişli kutusu keçelerinde kullanılmaktadır.
Silikon Kauçuk (MQ, VMQ, PVMQ): -60 °C ile 200 °C sıcaklıklar içinde kullanılabilmektedir. Aralıklı olarak kullanılırsa 250°C’ye kadar dayanıklıdır. Başlıca kullanım alanı krank keçeleridir. Silikon Kauçuğun; esneklik özelliği, hava direnci ve ozon dayanımı yüksektir. Yakıtlarda, EP katkılı yağlarda ve yüksek mekanik özellikler gerektiren uygulamalarda kullanımı uygun değildir.
Florokarbon Kauçuk (FKM): -40°C ile 150°C arasında kullanılabilir. Fosfat ester akışkanlara, glikol esaslı fren yağlarına, su buğuına, ozon ve hava koşullarına direnci yüksektir. Yakıtlar ve petrol esaslı yağlar için kullanılması önerilmez.
Stiren Butadien Kauçuk (SBR): -50 °C ile 100 °C içinde kullanılır. Glikol esaslı fren yağlarına, asit ve bazlara, alkole karşı direnmelidir. SBR yakıtlar ve petrol esaslı yağlara dayanıklı değildir.
Doğal Kauçuk (NR): Kullanma sıcaklığı aralığı -60 °C ile 90 °C’dir. Ortam dayanımı yönünden Stiren Butadien Kauçuk (SBR) ile benzer özellikler gösterir. Yüksek esneklik ve mekanik özellikler gerektiren yerlerde kullanılır.
Politetrafloroetilen (PTFE): Sanayide kullanılan hemen derhal tüm kimyasal maddelere dayanıklı bir plastik malzemedir. -260 °C ile 260 °C arasında kullanımı mümkündür. Yapışma özelliği göstermez, yağlamasız yatak malzemesidir. Sürtünme katsayısı en düşük katı maddedir.. Bazı çeşitleri çok iyi elektrik yalıtkanıdır. Uygulama alanına gore saf, cam elyaflı, karbonlu, grafitli, bronzlu, molibden sülfürlü PTFE kullanılmaktadır.
Poliamid (PA): Piyasada “naylon” diye adlandırılan maddedir. -20°C ile 90°C arasında kullanılabilir. Bazı özel çeşitlerinde kullanım sınırı 140 °C’ye kadar çıkabilmektedir. Sürtünme ve aşınma özellikleri çok iyidir. Yağlara, yakıtlara, esterlere, ketonlara karşı dayanıklıdır.
Hidrojene Nitril Kauçuk (HNBR): Hidrojene nitril kauçuk NBR polimerlerinden türetilir. Bu şekilde hazırlanan malzemelerin özellikleri yüksek mekanik güçleri ve aşınmaya karşı daha dayanıklı olmalarıdır. Ortam dayanıklılığı NBR’ninki gibidir. Kullanım sınırı 150ºC’dir.
Termoplastik Poliüretan (TPU): Enjeksiyon kalıplaması ile etkin bir biçimde işlenebilmesine olanak elde eden çok iyi mekanik özelliklere haizdir. TPU’nun esas avantajları aşınmaya karşı yüksek dirayetli olması, geniş bir sıcaklık aralığında elastik olması, gres yağlarına ve bir çok çözücüye karşı dirayetli olmasıdır.